Sử dụng vật liệu kính thay cho những mảng tường lớn đã trở thành trào lưu thiết kế trong những căn nhà hiện đại ngày nay. Tuy nhiên, cũng cần chú ý đến mặt hạn chế của chúng trong mùa hè để tìm những cách khắc phục hợp lý.

Vật liệu kính không chỉ được dùng ở cửa sổ, cửa chính trong kiến trúc truyền thống mà ngày càng ứng dụng trong những ngôi nhà với thiết kế hiện đại. Ưu điểm của kính là giúp ngôi nhà trông rộng rãi và thoáng mát hơn, cung cấp đầy đủ nguồn sáng tự nhiên cho ngôi nhà. Đặc biệt với căn hộ trên cao có góc view đẹp, cửa kính sẽ giúp tận dụng được cảnh quan đẹp mắt.

Thế nhưng trong mùa hè, kính cũng là nguyên nhân ảnh hưởng tới cuộc sống của gia đình. Làm thế nào để lượng nhiệt hấp thụ qua kính bớt đi, giảm sức nóng cho ngôi nhà là điều được các gia đình quan tâm.

Rèm có thể là phương tiện chống nóng tạm thời và tiết kiệm chi phí nhất bởi và đây cũng là cách mà nhiều gia đình lựa chọn, chúng không những giúp ngôi nhà mát hơn vào mùa hè mà còn là điểm nhấn duyên dáng, phương tiện trang trí cho ngôi nhà thêm bắt mắt, ấn tượng hơn.

Hiện trên thị trường có rất nhiều loại rèm, nhưng cách lựa chọn khôn khéo nhất chính là những loại rèm có độ dày cao, hấp thụ nhiệt ít như rèm vải, mành tre, gỗ, sáo…

Bên cạnh đó, bài trí cây xanh trong nhà là cách mang hơi thở thiên nhiên đến với không gian sống của gia đình bất kể là khoảng thời gian nào trong năm. Nhưng vào mùa hè, khi mọi thứ đều có thể gây ức chế cho con người thì cây xanh chính là chất xúc tác làm dịu đi cái nóng của ngôi nhà, giúp tâm lý mọi người nhẹ nhàng, thoải mái hơn. Kèm theo những chiếc rèm duyên dáng có thể bố trí một vài chậy cây xanh ở khu vực gần vách kính, cạnh bàn tiếp khách để không gian thêm xanh mát, thoáng đãng.

Với những ngôi nhà có điều kiện thì có thể sử dụng máy phun sương, có khá nhiều loại máy cho bạn lựa chọn như loại máy phun sương thông thường hay loại máy được thiết kế theo kiểu quạt phun sương. Sử dụng loại máy này có thể tiết kiệm hơn 75% điện năng so với máy điều hòa nhiệt độ nhưng hiệu quả làm mát thì không hề thua kém.

Tương tự như vậy, film cách nhiệt có thể giảm gần như tối đa tia cực tím và phần lớn lượng nhiệt năng hấp thụ qua cửa sổ, vách kính. Tác dụng của chúng gần như tuyệt đối khi tránh được ảnh hưởng không tốt của ánh sáng mặt trời như làm bạc màu rèm, đồ dùng trong nhà, làm giòn nội thất.

Có rất nhiều cách làm mát ngôi nhà trong mùa hè, đặc biệt với những căn hộ sử dụng nhiều kính. Một vài gợi ý trên bạn có thể tham khảo và dễ dàng áp dụng đối với không gian sinh hoạt của gia đình mình.
 

Thiết kế dựng công trình từ công năng. Sáng tác dựng hình tượng cho công trình, đặt nó cận kề hoặc làm cho nó trở thành tác phẩm. Tác phẩm có cơ may trở thành nghệ thuật.
Ai đó nói: Con trai mà sản sinh viên ngọc là bởi nó mang bệnh. Ai đó ứng: Kiến trúc mà sản sinh viên ngọc là bởi nó khoẻ.

Văn chương có thể hưng thịnh khi xã hội suy đồi. Kiến trúc chỉ hưng thịnh khi xã hội khoẻ. Xã hội khoẻ mở đường cho sáng tác thăng hoa.

Thời nay, khác và hơn các thời xưa, kiến trúc có tất cả cho sáng tác và cho hành nghề. Giới kiến trúc sư, hễ tâm tưởng về nền kiến trúc Việt Nam đứng cả hai chân trong thời đại, ngần ngại gì mà không bắt tay dọn quang đường cho sáng tạo và cho hành nghề.

Bài 1: Sáng tác kiến trúc
Sáng tác kiến trúc tựa vào và vượt lên từ tay nghề và từ ý tưởng.

Tay nghề ám chỉ sự làm chủ vững vàng các phương tiện sáng tác và tác nghiệp, thông qua đào tạo: sự hấp thụ tri thức văn hoá nền tảng và tri thức nghề nghiệp; sự làm chủ tư duy sáng tạo kiến trúc chuyên biệt và kỹ năng tác nghiệp. Tính chuyên biệt của tư duy sáng tạo kiến trúc chính là ở sự chuyển hoá những ý tưởng thành sự sắp đặt không gian theo dòng chảy của quy trình sống, sự tạo tác hình tượng cho công trình như một sản phẩm tâm thức và thẩm mỹ. Thông qua lộ trình sáng tạo kiến trúc chuyên biệt, quy trình sống được vật thể hoá thành cơ thể, vô tri vô giác tác động đến người sử dụng nó và môi trường bao quanh nó. Bản chất sâu xa của kiến trúc chính là ở cái vế sau.

Kỹ năng tác nghiệp chính là khả năng phối hợp quy trình hình thể hoá ý tưởng: ý nghĩ – ngôn từ – bàn tay – con mắt. Ngôn từ đóng vai trò chuẩn xác hoá suy nghĩ và tạo sức biểu đạt cho đường nét, dẫn dắt bởi bàn tay và con mắt. Khi cái quy trình đặc trưng này vận hành trôi chảy, khi ngôn từ và bàn tay không bất lực giữa ý nghĩ và con mắt, là dòng chảy sáng tác không bị ngăn trở, là ý tưởng và phác thảo hoà thành một thể có sức thuyết phục. Tác phẩm kiến trúc đi ra từ đấy. Dạy nghề kiến trúc cũng theo cái chuỗi ấy: ý nghĩ – ngôn từ – bàn tay – con mắt.

Nhà hát Auditorium - Parco della Musica (Roma, Italia) - KTS Renzo Piano

Nói về sáng tạo kiến trúc, ngoài tay nghề, phải nói tới ý tưởng. Tay nghề là phương tiện chuyên chở, ý tưởng là nhiên liệu. Nhiên liệu mà có sức bật của lò xo, mà có sức bứt phá của viên đạn, mà có sức kết quện của keo sơn, thì tác phẩm sáng tạo kiến trúc sẽ thăng hoa. Cái gốc của mọi ý tưởng sáng tạo là tư tưởng: tư tưởng thời đại, tư tưởng xã hội và nhân văn, tư tưởng thẩm mỹ, tư tưởng khoa học và công nghệ. Mỗi tác phẩm kiến trúc, hễ nó là nó, phải chứa đựng và phản ánh những tư tưởng và xu hướng của thời đại, phải góp phần thúc đẩy tiến bộ xã hội. Từ nền tảng của tư tưởng, nảy sinh những ý tưởng sáng tạo kiến trúc. Đến lượt mình, ý tưởng sáng tạo kiến trúc làm nảy sinh những giải pháp cho tổ chức không gian mà công năng cần được triển khai, cho hình thái và hình tượng kiến trúc mà công năng có thể được tạo tác, khi nó hoá thành cơ thể kiến trúc.

Nền kiến trúc của chúng ta đang thiếu tư tưởng. Thiếu những tư tưởng có khả năng mở đường rộng và mở đường tắt, có khả năng tạo sự đột biến và góc nhọn cho phát triển. Sự thiếu vắng những tư tưởng lớn hạn chế nảy sinh những ý tưởng của kiến trúc sư – người sáng tác, từ đó công trình tầm thấp hoặc chấp nhận được ra đời nhiều, còn tác phẩm đích thực thì lại ít.

Ý tưởng thiết kế khu căn hộ cao cấp tại Hà Nội

Sáng tác là sự tìm tòi trong cảm hứng chuyên biệt của mỗi kiến trúc sư. Tìm tòi dẫn tới cái khác, cái lạ, cái mới và cái riêng từ cái nền chung của những gì đã cũ hoặc đã không còn tiến bộ. Sáng tác trong tìm tòi ở mỗi kiến trúc sư – bản thể sáng tạo tựa như những dòng chảy. Có dòng chảy, chảy mà nước không dồi dào, hễ gặp phải chướng ngại vật, - dừng chững lại. Có dòng chảy, chảy xiết do nguồn lực thôi thúc, lại thu hút thêm những khe những mạch thành dòng sông. Dòng sông ấy tựa như dòng sáng tạo của một bản thể – kiến trúc sư tài năng, có năng lượng sản sinh, có “cái tôi”, đủ sức bứt phá và cả độ dang rộng của đôi cánh. Hễ con sông ấy mà rộng, lại gặp địa hình địa thế xuôi thuận, thì các con sông khác cũng tìm đường hoà vào, tạo thành dòng chảy cuồn cuộn những phù sa, giữa những lưu vực rộng lớn. Có thể ví những đại giang ấy với những xu hướng, những trường phái mà nền kiến trúc đương đại không thể thiếu.

Sáng tác dẫn tới sự nảy sinh tài năng và nhân tài. Chỉ tài năng mới có khả năng đưa kiến trúc trở thành nghệ thuật. Chỉ tài năng mới có khả năng đưa kiến trúc sư trở thành tác giả của những tác phẩm. Kiến trúc sư, tìm tòi không ngưng nghỉ, bộc lộ sức sáng tạo của mình, thành công trong dẫn dắt những ý tưởng của mình, đứng vững ở tư thế khẳng định mình. Kiến trúc sư tài năng đương nhiên phải gánh chịu sức nặng, ngày càng gia tăng, của 2 chữ “Tài” và “Tôi” trên đôi vai của mình, bởi cả 2 chữ ấy bao giờ cũng bị đặt trước sự thẩm xét và thách thức của người đời.

Chúng ta cần nhận ra kịp thời, mở rộng lòng bênh vực vô tư và can đảm những tài năng kiến trúc, những tìm tòi và những ý tưởng mới, đột phá và tiên phong. Cổ vũ và khơi rộng đường cho những khuynh hướng, xu hướng và trường phái, khi những trái quả hiếm hoi này của sáng tạo lấp ló ra. Ta xưa nay vẫn có thói quen dè bỉu cái khác lạ và dễ dãi với những cái quen mòn. Ta vẫn có thói quen tằn tiện lời khen với người sống, hào hiệp lời khen với người nằm xuống. Những thói quen ấy chặn ngăn dòng chảy sáng tạo, dồn những cái mới, cái đột phá và cái riêng vào cái phễu của sự hẹp hòi.

Sáng tạo sản sinh tài năng và mở đường cho tìm tòi. Cả hai cái ấy rất cần, cần hơn bao giờ hết, cho kiến trúc Việt Nam hôm nay thăng tiến.

Có nhiều sự bất an khi sống trong ngôi nhà được thiết kế, trang bị không đúng cách mà thường hoàn thiện nhà xong, chủ nhà mới thấy những mối nguy đó... rình rập. Ông Sáu Tô ở quận 10 phải bóp, bốc thuốc một tuần vì trượt chân té, lưng đập vào thành bồn cầu là một trong những trường hợp như vậy.

Tay nắm thiết kế không đúng có thể gây giập tay người đóng cửa

Lo vì thiết kế xây dựng thiếu chuẩn mực

Ốp lát lại toàn bộ nhà vệ sinh đã xuống cấp, ông Tô bảo thợ, "chú nhớ chọn mua loại gạch màu sáng nghen, vì toilet không được rộng lắm nên phải dùng màu sáng". Vách gạch men trắng bóng loáng - cũng đặng, anh thợ lát luôn gạch bóng đó xuống sàn vệ sinh; chưa đầy một tháng ông Tô... té! Giờ ông Tô nói, "phải để sẵn đôi dép Lào trong nhà vệ sinh, cao su gặp nước nó rít, tôi dặn cả nhà mang nó mà đi...".

Không ít trường hợp trượt té vì sàn nền toilet, sân lát gạch trơn bóng. Có khi đã chọn loại gạch lát gồ ghề, hoa văn gập ghềnh như đá, có sứa dọc ngang để bám chân, bám bánh xe máy nhưng vẫn... trượt. Vì duy chỉ một điều là nó trơn bóng, dù là gạch men hay gạch granite; cần chọn thứ nhám mờ mới khắc phục được việc bị trượt. Cũng ông Tô, đánh vòng xe máy trước sân cơ quan lúc mưa lâm râm lại bị trượt, xe đổ nghiêng, "may mà dọt mới năm cây số/giờ", ông Tô ngao ngán.

Độ thông thuỷ - khoảng cách chiều cao ở buồng cầu thang đi lên các tầng lầu không đúng chuẩn là nguyên nhân gây... u đầu. Nhất là những cái đà bê tông "gánh" các mâm chiếu nghỉ cứ lồ lộ ra gây vướng khi lưu thông thang lầu. Đã nhiều căn nhà phải sử dụng dịch vụ khoan cắt bê tông vạt bớt cạnh đà; có nơi đắp vào "chỗ nguy" đó một cục vải để hạn chế... sưng tấy cái đầu lên; có nơi viết tấm bảng: "coi chừng đụng đầu!" gắn lên cái đà bất hợp lý đó. Và những cái đà vắt ngang cửa xuống tầng hầm thường hay mắc phải lỗi thiết kế xây dựng này. Kỹ sư Nguyễn Văn Đực cho biết, tất tất đều có thể tính toán và thiết kế để có thể "giấu" những cái đà đó trong tường, trong sàn. Để lộ ra vừa mất thẩm mỹ vừa choán không gian sinh hoạt và đi lại.

Sử dụng kính làm cửa, làm vách ngăn ngày càng trở nên thông dụng trong kết cấu nhà ở, vừa lấy tốt nguồn sáng trời, vừa cản bớt được tiếng ồn, bụi bặm. Tuy nhiên ứng dụng không đúng chủng loại có nguy cơ... chảy máu. Hai đứa con trai bậc tiểu học ngồ ngộ ngang nhau của ông Huy Thành ở Tân Bình nghịch ngợm lấy banh đánh golf ném nhau vỡ cửa kính phòng. "Một thằng bị kính bể chém toác chân phải đi khâu mấy mũi", ông Thành kể. Do loại kính ông dùng không phải là kính cường lực hay kính dán hai lớp - chủng loại kính này khi lỡ bị vỡ kính sẽ rơi ra từng hạt nhỏ hay chỉ thấy rạn nứt chứ không rớt ra từng mảng để có thể chém vào người. Và kính làm mặt bàn cũng cần chọn đúng chuẩn, để an tâm hơn trong sinh hoạt thường khi.

Đến tối đóng cửa sổ đi ngủ, bà Phương ở Q.3 mới phát hiện mất hai cánh cửa sổ gỗ căm xe bên hông nhà ở tầng trệt. Số là bản lề bắt chỉ xuôi theo một chiều nên những tay đạo chích dễ dàng nhấc lên và... tẩu. Nếu bản lề, cái gài xuôi, cái gài ngược thì không thể nhấc lấy gọn như vậy, muốn gỡ phải dùng vít mở hay cạy mới có thể mang đi được.

Lo vì cảm giác bất an

Bông gió đặt không phù hợp trong phòng ngủ gây cảm giác bất an

Đã có ít trường hợp gây chết người vì máy tắm nước nóng trực tiếp được ghi nhận. Việc sử dụng nguồn điện làm nóng nước trong môi trường ẩm ướt là mối nguy cao, mặc dù những sản phẩm này đều có cầu dao chống rò điện (ELCB). Khi có sự cố rò điện, cầu dao này tự động ngắt điện nguồn. Tuy nhiên, nhiều người cho rằng chắc ăn hơn cả là hứng lấy nước nóng trước rồi tắt máy mới tắm. Mối nguy càng cao hơn khi cho con trẻ một mình vào phòng tắm tự tung sử dụng những thiết bị điện này. Theo kỹ sư Tống Kim Ty, để có độ an toàn cao, nên sử dụng loại máy tắm nước nóng gián tiếp, sau khi nước đã được nấu trong bồn chứa, tắt máy rồi hoà với nước lạnh để dùng. Vững tâm hơn, có thể lắp đặt hệ thống làm nước nóng bằng năng lượng mặt trời, nguồn năng lượng không hề thiếu, nhất là xứ nhiệt đới như Việt Nam.

Cũng về điện - mối âu lo muôn thuở trong sinh hoạt hàng ngày nên hệ thống điện nhà cần có người chuyên môn thiết kế đúng chuẩn mực. Nhất là nhà có trẻ con, hạn chế những ổ cắm điện thấp ngang tầm tay trẻ; nếu có, phải đóng bít lại bằng những nắp, nút thật chặt - trẻ không thể bẩy ra. Trong phòng trẻ không đặt những vật dụng sắc bén, có góc cạnh. Chị Mai giáo viên ở Phú Nhuận kể, chị treo tấm gương trong phòng cho bé Bi soi mà cười vui. "Ai ngờ có hôm cu Bi lấy được chùm chìa khoá của mẹ đập bóng nó trong gương vỡ toang. May mà phát hiện kịp thời, cháu không bị miểng cắt, hú hồn!", chị Mai nói.

Đó là những mối nguy thực tiễn, còn những âu lo khác do cảm giác mang lại như thiết kế trần treo, những vật dụng buông từ trên cao xuống - không khéo sẽ cho ấn tượng nặng nề, cảm giác sẽ bị rơi... Hôm rồi, KTS Huỳnh Minh Cảnh nhận hợp đồng cho thợ đi tháo mảng trần treo thạch cao trong các phòng ngủ nhà ông Tài ở Q.2. KTS Cảnh cho biết, do "chủ nhà nằm ngủ mà cứ sợ mảng trần đó rớt!", cảm giác khi ngủ cần không gian nhẹ nhàng càng hay. Những cái đèn chùm, đèn lồng treo trong phòng khách, trên bàn ăn... cũng là đối tượng gây sự bất an và tâm lý bị đè nặng lên những người ngồi bên dưới. Cần tránh treo các vật dụng đó ngay trên... đầu.

Ổ điện không hợp lý, kém an toàn

Nền nhà thấp hơn nền hiên, phải làm gờ chắn nước, gây khó khăn khi đi lại

Cầu thang kích thước không phù hợp có thể đụng đầu

Kiến trúc lệch tầng là một giải pháp thích hợp cho những căn nhà có diện tích hạn chế, vừa tận dụng tối đa không gian, lại vừa giúp thông thoáng cho tổng thể ngôi nhà.
Bản chất nhà lệch tầng là có độ chênh cốt giữa các tầng. Vì vậy, khi làm nhà loại này cần phụ thuộc vào nhiều yếu tố, chẳng hạn như tính chất sử dụng, sở thích cá nhân, số lượng người trong gia đình... để đem lại cảm giác lạ, mới mẻ cho không gian. Nên lưu ý, trong trường hợp nhà hẹp và dài, kết cấu lệch tầng sẽ hợp lý, có thể kết hợp với không gian cầu thang để thông thoáng chiếu sáng cho phần giữa nhà. Ngược lại, với dạng mặt bằng ngắn hoặc gần vuông, làm thẳng tầng hoặc áp dụng kiểu cầu thang thay đổi vị trí sẽ có tiện lợi về diện tích.

Mặt cắt của dạng kiến trúc lệch tầng.

Nhà lệch tầng thường có hai dạng chính. Thứ nhất, nâng phần sau bếp và nhà ăn lên vài bậc để phân chia không gian với phần trước nhà. Từ độ cao của phần sau nhà, thiết kế cầu thang đi lên tầng và cứ đan qua đan lại để lên các tầng trên. Với cách này, mặt bằng nền của các tầng sẽ lệch nhau.
Cách thứ hai, thay vì nâng nền phần sau lên vài bậc, tạo ra một sàn lửng, có cầu thang đi lên, xem như tầng lửng. Như vậy, phần sau nhà có độ cao chỉ vào khoảng 2,5 m, dùng để xe, kho hay nhà vệ sinh. Trên tầng lửng, có thể bố trí bếp và nhà ăn. Dạng thiết kế này hạn chế là không nối rộng được không gian khi cần thiết.

Nhà lệch tầng có ưu điểm lớn nhất là dễ dàng tạo sự thông thoáng.

Thiết kế nhà lệch tầng có những ưu điểm mà ai cũng có thể dễ dàng nhận thấy, nhất là sự thông thoáng. Cầu thang của kiểu nhà này thường đặt ở khoảng giữa nên có thể tạo giếng trời, vườn cảnh để giúp thông thoáng và cho phép ánh sáng vào nhà. Các tấm sàn không kéo dài suốt mà thay đổi và tạo những ống hút gió xiên giữa tầng này với tầng kia (tất nhiên phải có lối cho gió vào).

Tầm nhìn giữa các tầng đa dạng, phong phú, khả năng quan sát và đi lại thoải mái, không nhàm chán. Cầu thang sau khoảng chục bậc lại có thể đi vào được một tầng, cho phép di chuyển thuận tiện và có nhiều chiếu nghỉ. Do đó, đa số các ngôi nhà lệch tầng đều có chung cảm giác lạ, như có nhiều không gian và nhiều sự hấp dẫn.

Ưu điểm tiếp theo là sử dụng không gian hữu dụng hơn, chẳng hạn garage để xe, phòng ngủ cho người giúp việc hoặc kho để đồ... đặt dưới tầng trệt không cần cao, bên trên là phòng khách hoặc bếp. Trong nhà lệch tầng, các khu vực chức năng phân chia tách bạch, dễ dàng bố trí, tiện dụng và đẹp hơn.

Không chỉ thế, nhà lệch tầng còn đón được nắng và gió từ bên ngoài vào thuận tiện hơn, từ trên xuống, từ mặt trước và mặt sau vào sâu trong giếng trời. Sử dụng những tấm lan can bằng kính sẽ còn giúp không gian sinh động, hiện đại hơn. Từ phòng khách, không gian mở ra sân trước xuống sâu đến gần sàn nhà và mở ra phòng ăn trong giếng trời ở một cao độ khác. Ngôi nhà được nối rộng ra, phóng tầm mắt qua kính. Tuy có độ cao khác nhau nhưng dường như các không gian sống trở nên gần gũi với nhau hơn đồng thời không bị tách biệt với cảnh quan bên ngoài.

Lan can kính giúp cho căn nhà rộng rãi hơn.

Tuy nhiên, nhà lệch tầng cũng có những hạn chế nhất định. Thứ nhất là tổng thể ngôi nhà về mặt giao thông bị chia ra bởi các cao độ khác nhau, nối với nhau bằng cầu thang nên gây một số bất tiện khi gia đình có trẻ nhỏ hoặc người già. Hơn thế nữa, nếu không làm toilet riêng theo từng tầng thì xảy ra tình trạng từ tầng này phải lên tầng kia dùng toilet.
Nhược điểm nữa là ở nhà lệch tầng, công năng sử dụng không linh hoạt bằng nhà thẳng tầng vì việc đi lại bị giới hạn, chỉ bao quát trong tầm nhìn. Ngoài ra, khi thiết kế và thi công nhà lệch tầng, đòi hỏi tính toán kỹ cốt cao độ và bậc thang.

KTS Nguyễn Công Duyên